İnsan Hakları Sözleşmeleri, taraf olan devletler bakımından ırkına, rengine, cinsiyetine, ulusal ve etnik kökenine, cinsiyet yönelimine ve kimliğine, yaşına, diline, dinine, inancına, fiziksel durumuna, sosyal statüsüne bağlı olmaksızın kendi yetki alanlarında yaşayan herkesin insan hak ve özgürlüklerini kullanmalarını sağlayacak yükümlülüklerini yerine getirildikleri yol haritaları sunarlar.
Bu yol haritalarının uygulanması bir yandan kaynakları kullanma ve karar verme erkine sahip devleti şeffaflaştırıp yetki alanında yaşamlarını sürdüren grup ve kişilere karşı sorumluluklarını yerine getirme becerisini güçlendirir. Öte yandan, hak öznelerinin kendi hayatlarına dair verilen kararları belirleme gücünü de artırarak herkesin eşit, adil ve özgür bir yaşam sürmesi hedefinin gerçekleşmesine katkıda bulunacak değişimin dinamiğini oluşturur.
Bu dinamiğin etkili sonuçlar üretmesinin olmazsa olmaz koşulu hak ve özgürlüklerin tesisi için mücadele eden sivil toplum örgütlerinin varlığı ve onların çalışmalarıdır. Sivil toplum örgütlerinin yürüttüğü çalışmalar, devletin insan haklarına saygı gösterme, insan haklarını koruma ve insan haklarının herkes tarafından kullanılmasını sağlayacak olanakları ve ortamı yaratma yükümlülüklerinin yerine getirilip getirilmediğini izleme, erken uyarı sistemleri oluşturma, hak öznelerinin güçlenmesine katkıda bulunma gibi çok farklı alanları kapsar. Bütün bu çalışmalar, sözleşmeler içinde soyut olarak yazılmış olan insan hakları normlarının hayata geçirilmesi, somutlaşması, kullanılabilir olmasını sağlamak içindir. Bu nedenle, bir devlet insan hakları sözleşmelerinin tarafı olduğunda sivil toplum örgütleri de bu sözleşmelerin doğal tarafı ve savunucusu olurlar. Aksi de geçerlidir. Bir devletin tarafı olmadığı bir insan hakları sözleşmesinin de tarafı ve savunucularıdırlar.
Evrensel Periyodik İnceleme (EPİ) Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi tarafından dört buçuk yılda bir küresel ölçekte insan hakları durumunu iyileştirmek amacıyla 193 BM üyesi ülkenin gözden geçirilmesi üzerine kurulmuş yeni bir mekanizmadır.
Her yıl 42 üye devletin insan hakları performansı gözden geçirilmekte ve bir sonraki inceleme sürecine kadar uygulanması beklenen tavsiyeler bir sonuç raporunda yayınlanmaktadır.
İ1ncelemeler, Devletlerin BM Şartı, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Devletlerin taraf oldukları BM insan hakları sözleşmeleri, uluslararası insancıl hukuk sözleşmeleri ve Devlet tarafından yapılan gönüllü taahhütler temelinde gerçekleşir.
EPİ, 3 temel aşamadan oluşan bir döngüde gerçekleşir:
1. İnceleme altındaki devletin insan hakları durumunun gözden geçirilmesi2. Devletler tarafından iki inceleme arasındaki 4,5 yıllık sürede verilen tavsiyelerin ve gönüllü taahhütlerin uygulanması3. Bir sonraki inceleme için, verilen tavsiyelerin ve taahhütlerin uygulanması ve ülkedeki insan hakları durumuna ilişkin raporlama yapılması